Anticonceptiepil voor PMDD: Yaz, Yasmin en Alternatieve Pillen

Waarom de anticonceptiepil bij PMDD?

De anticonceptiepil onderdrukt hormoonschommelingen door je natuurlijke cyclus stil te leggen. Bij PMDD, waar je oversensitief reageert op normale hormonale veranderingen, kan deze stabilisatie symptomen verminderen. Maar niet elke pil werkt even goed - sterker nog, sommige kunnen symptomen zelfs verergeren.

Het paradox: waarom helpt de pil niet bij iedereen?

Factoren die bepalen of de pil werkt:
• Type progestageen - cruciaal voor effect
• Androgene activiteit - kan stemming beïnvloeden
• Stabiliteit hormoonspiegels - fluctuaties kunnen triggeren
• Individuele gevoeligheid - sommige vrouwen verdragen geen kunstmatige hormonen

Belangrijk: Ongeveer 40-50% van vrouwen met PMDD ervaart verbetering met de juiste pil, maar 20-30% merkt verslechtering. De keuze van pil is daarom essentieel.

Yaz (drospirenon/ethinylestradiol) - De Gouden Standaard

Waarom is Yaz bijzonder?

Yaz (merknaam) is de enige anticonceptiepil met FDA-goedkeuring specifiek voor PMDD (sinds 2006). De reden: drospirenon.

Samenstelling:
• 3 mg drospirenon (progestageen)
• 20 mcg ethinylestradiol (oestrogeen)
• 24 actieve pillen + 4 placebopillen (in plaats van gebruikelijke 21+7)

Het unieke effect van drospirenon

Drospirenon is een progestageen met anti-mineralocorticoïde werking:

Voordelen:
• Anti-vocht effect - natuurlijk diureticum, vermindert opgeblazen gevoel
• Anti-androgeen - vermindert testosteron-gerelateerde symptomen (acne, haargroei)
• Stemmingsstabilizerend - minder negatieve stemmingseffecten dan andere progestagenen
• Chemisch vergelijkbaar met natuurlijk progesteron - beter getolereerd

Waarom werkt dit bij PMDD?
• Vermindert waterretentie (opgeblazen gevoel, pijnlijke borsten)
• Stabiliseert stemming effectiever
• Vermindert fysieke PMS/PMDD symptomen
• Geen androgene bijwerkingen (die stemming kunnen verergeren)

Effectiviteit van Yaz bij PMDD

Wetenschappelijk bewijs:
• 50-60% significante symptoomverbetering
• Vooral effectief voor fysieke symptomen (waterretentie, hoofdpijn, buikpijn)
• Matige verbetering emotionele symptomen
• Werkt beter in combinatie met SSRIs

Welke symptomen verbeteren:
• Opgeblazen gevoel (sterkste effect)
• Pijnlijke borsten
• Hoofdpijn
• Acne
• Prikkelbaarheid (matig)
• Angst (licht-matig)

Minder effect op:
• Ernstige depressieve symptomen
• Suïcidale gedachten
• Ernstige stemmingswisselingen

Dosering en gebruik Yaz

Standaard regime:
• 1 pil per dag op vast tijdstip
• 24 actieve pillen (roze)
• 4 placebo pillen (wit)
• Korte pilstop = minder hormoonschommelingen

Doorgebruik methode (aanbevolen bij PMDD):
• Skip de 4 placebo pillen
• Start direct nieuwe strip
• 3-4 maanden doorgebruik
• Dan 4 dagen pauze
• Voordeel: eliminert maandelijkse hormonale dip

Bijwerkingen Yaz

Veel voorkomend (eerste 3 maanden):
• Tussentijds bloedverlies (spotting) - vooral bij doorgebruik
• Misselijkheid - neem 's avonds bij eten
• Hoofdpijn - meestal tijdelijk
• Gespannen borsten - neemt af na 2-3 maanden
• Stemmingswisselingen - monitor nauwkeurig!

Ernstig maar zeldzaam:
• Verhoogd tromboserisico - vooral eerste jaar en bij roken
• Hoge bloeddruk
• Verhoogd kalium - let op bij nierproblemen
• Lever problemen

Wanneer NIET gebruiken:
• Roken + ouder dan 35 jaar
• Trombose (eigen of familie historie)
• Leverziekte
• Hoge bloeddruk (ongecontroleerd)
• Migraines met aura
• Nierproblemen

Kosten en alternatieven Yaz

Nederland:
• Yaz: €15-20 per maand (merkpil, deels vergoed)
• Generieke versies: Drosine, Daylette (goedkoper, volledig vergoed)

België:
• Yaz terugbetaald via mutualiteit
• Generieke alternatieven beschikbaar

Yasmin - Het "grote zusje" van Yaz

Verschil Yaz vs Yasmin

Yasmin samenstelling:
• 3 mg drospirenon (zelfde als Yaz)
• 30 mcg ethinylestradiol (10 mcg meer dan Yaz)
• 21 actieve + 7 placebo pillen (standaard regime)

Wanneer kiezen voor Yasmin boven Yaz:
• Meer tussentijds bloedverlies bij Yaz
• Behoefte aan iets meer oestrogeen
• Goedkoper alternatief
• Beter vergoed door verzekering

Effectiviteit bij PMDD:
• Vergelijkbaar met Yaz voor emotionele symptomen
• Iets minder effectief voor waterretentie (door langere pilstop)
• Kan doorgebruikt worden (zoals Yaz)
• Combineer met leefstijlaanpassingen voor optimaal effect

Bijwerkingen Yasmin

Vergelijkbaar met Yaz, maar:
• Meer kans op misselijkheid (hoger oestrogeen)
• Meer kans op gespannen borsten
• Tromboserisico vergelijkbaar
• Minder tussentijds bloedverlies (door hoger oestrogeen)

Andere anticonceptiepillen bij PMDD

Waarom de meeste pillen NIET werken bij PMDD

Veel anticonceptiepillen bevatten androgene progestagenen (zoals levonorgestrel, desogestrel, gestodeen) die:
• Testosteron-achtige effecten hebben
• Stemming kunnen verslechteren
• Angst en prikkelbaarheid verergeren
• Minder goed waterretentie verminderen

Pillen die je moet vermijden bij PMDD: NIET: Microgynon (levonorgestrel) NIET: Marvelon (desogestrel) NIET: Mercilon (desogestrel) NIET: Tri-fase pillen (wisselende doseringen = instabiel)

Alternatieve pillen die mogelijk helpen

Diane-35 / Dianette (cyproteronacetaat):
• Sterk anti-androgeen
• in studies effectief bij acne en haargroei
• Mogelijk kan helpen bij PMDD (weinig onderzoek)
• Nadeel: hoger tromboserisico, niet eerste keus

Qlaira (dienogest + estradiolvaleraat):
• Bevat estradiol (natuurlijker oestrogeen)
• Dienogest (nieuwer progestageen)
• Mogelijk beter getolereerd
• Weinig specifiek onderzoek bij PMDD

Zoely (nomegestrool + estradiol):
• Natuurlijk estradiol
• Nomegestrool acetaat (modern progestageen)
• Meer stemmingsstabiliteit
• Beperkt onderzoek bij PMDD, maar veelbelovend

Hoe kies je de juiste pil?

Beslisboom:
• Eerste keus: Yaz (of generiek: Drosine, Daylette)
- Met doorgebruik bij voorkeur
• Tweede keus: Yasmin (bij veel spotting op Yaz)
- Ook doorgebruik mogelijk

• Derde keus: Zoely of Qlaira (bij verslechtering op drospirenon)
- Natuurlijker hormonen
• Vierde keus: Diane-35 (bij ernstige acne + PMDD)
- Alleen bij gynaecoloog - Korte termijn gebruik (max 2 jaar)

De doorgebruik methode bij PMDD

Waarom doorgebruiken cruciaal is bij PMDD

De pilstop (placebo week) veroorzaakt:
• Hormonale dip - oestrogeen en progesteron dalen snel
• Onttrekkingsverschijnselen - kunnen PMDD symptoms triggeren
• Ontstekingsreactie - lichaamsreactie op hormoonval
• Mogelijk menstruatie-migraines

Bij PMDD is deze hormonale dip vaak een grote trigger!

Hoe doorgebruiken?

Schema 1: Verlengde cyclus (aanbevolen)
• 84 dagen actieve pillen (3-4 strips)
• Dan 4-7 dagen pauze
• Resultaat: 4x per jaar menstruatie

Schema 2: Continue gebruik
• Doorgebruiken zonder pauze
• Geen menstruatie
• Eventueel 1x per jaar korte pauze

Schema 3: Flexibele pauze
• Doorgebruiken tot doorbraakbloedingen
• Dan 4 dagen pauze
• Weer doorgebruiken

Voor- en nadelen doorgebruik

Voordelen: Geen maandelijkse hormoonschommelingen Geen PMDD-symptomen tijdens 'zouden-zijn-pilstop' Minder menstruaties Voorspelbaarder leven Vaak minder totaal bloedverlies

Nadelen: LET OP: Doorbraakbloedingen eerste maanden (meestal stopt na 3-6 maanden) LET OP: Moeilijker zwangerschap detecteren (geen gemiste menstruatie) LET OP: Sommige artsen/verzekeraars zijn niet bekend met methode LET OP: Hogere kosten (meer strips per jaar)

Is doorgebruiken veilig?

Ja, doorgebruik is medisch veilig:
• Geen verhoogd gezondheidsrisico
• Aanbevolen door ESHRE (European Society Human Reproduction)
• Gangbare praktijk in veel landen (VS, UK, Australië)
• In Nederland nog relatief onbekend maar toegestaan

Combinatie behandelingen

De anticonceptiepil werkt vaak beter in combinatie met:

Pil + SSRI (meest effectief)

Waarom deze combinatie ideaal is:
• Pil stabiliseert hormonen
• SSRI reguleert serotonine
• Samen aanpak van beide mechanismen PMDD
• 70-80% significante verbetering

Hoe combineren:
• Start eerst SSRI (1-2 maanden)
• Voeg dan pil toe (of omgekeerd)
• Evalueer na 3 maanden met symptoom tracking

Pil + Leefstijl

Essentieel voor optimaal resultaat:
• Regelmatige beweging (30 min/dag)
• Voldoende slaap (7-9 uur)
• Stressmanagement technieken
• Gezonde voeding
• Vermijd alcohol en excessief cafeïne

Het PMDD Veerkracht Programma biedt deze leefstijlaanpassingen in een gestructureerd 12-weken programma.

Pil + Aanvullende Interventies

Sommige vrouwen gebruiken naast de pil ook supplementen (zoals magnesium voor waterretentie, vitamine B6 voor stemming, omega-3 voor ontstekingsremming, calcium voor fysieke symptomen). Als je supplementen overweegt, bespreek dit dan altijd eerst met je zorgverlener.

Wanneer de pil niet werkt of verergert

Signalen dat de pil niet past

Let op deze waarschuwingssignalen:
• Verergering depressieve symptomen
• Nieuwe of verergerde angst/paniek
• Complete emotionele afvlakking
• Geen libido meer
• Aanhoudende hoofdpijn
• Blijvende misselijkheid (na 3 maanden)

Actie bij verslechtering:
• Binnen 1 maand duidelijke verslechtering: stop direct (overleg arts)
• Twijfelachtig: geef 3 maanden kans
• Na 3-6 maanden geen verbetering: switch naar andere pil of methode

Problemen en oplossingen

Probleem: Doorbraakbloedingen
• Normaal eerste 3-6 maanden doorgebruik
• Neemt af in tijd
• Zo nodig korte pilstop (4 dagen)

Probleem: Stemmingsverslechtering
• Kan eerste 2-3 maanden aanpassen
• Als persisteert: switch naar andere pil
• Mogelijk geen kunstmatige hormonen tolereren

Probleem: Gewichtstoename
• Yaz/Yasmin hebben laagste risico
• Vaak waterretentie (tijdelijk)
• Bij echte gewichtstoename: evalueer alternatieven

Probleem: Verminderd libido
• Veelvoorkomende bijwerking alle pillen
• Drospirenon-pillen hebben laagste impact
• Overweeg niet-hormonale anticonceptie

Alternatieven voor de pil

Als de pil niet werkt of niet verdragen wordt:

Andere hormonale opties

Nuvaring (vaginale ring):
• Zelfde hormonen als pil (etonogestrel)
• Stabieler hormoonspiegel (geen dagelijkse pieken/dalen)
• Mogelijk beter getolereerd
• Kan ook doorgebruikt worden

Mirena (hormoon-spiraaltje):
• Lokaal progestageen (levonorgestrel)
• Vaak geen eisprong meer
• Minimale systemische effecten
• Effectiviteit bij PMDD wisselend (50/50)
• Let op: sommige vrouwen krijgen juist meer stemmingsproblemen

GnRH-analogen:
• Chemische menopauze
• Zeer effectief (80-90%)
• Met add-back therapie (HRT)
• Kostbaar en intensieve behandeling

Niet-hormonale opties

• Koperspiraaltje (maar geen hormonale stabilisatie)
• SSRI alleen (zonder hormonale anticonceptie)
• Leefstijlaanpassingen en therapie (supplementen altijd bespreken met zorgverlener)

Speciale situaties

PMDD en zwangerschapswens

Stoppen met de pil:
• PMDD komt direct terug na stoppen
• Vaak erger eerste maanden (rebound effect)
• Plan SSRI of andere ondersteuning

Tijdens zwangerschap:
• Veel vrouwen zijn symptoomvrij (stabiele hormonen)
• Postpartum kan PMDD terugkeren of verergeren

Perimenopauze

• PMDD kan erger worden in perimenopauze
• Pil kan gebruikt worden tot menopauze (als niet-roker, gezond)
• Overweeg continue gebruik om fluctuaties te voorkomen

PMDD met andere aandoeningen

PMDD + migraine:
• Yaz kan helpen (kortere pilstop)
• Doorgebruik vermindert menstruatie-migraine
• Bij migraine met aura: pil is gecontraïndiceerd

PMDD + PCOS:
• Yaz ideaal (anti-androgeen effect)
• kan helpen bij acne, overmatige haargroei
• Reguleert cyclus

PMDD + endometriose:
• Doorgebruik helpt beide aandoeningen
• Geen menstruatie = minder endometriose pijn

Praktische tips voor succesvol pilgebruik

Starten met de pil

Week 1-4:
• Let op bijwerkingen (meestal tijdelijk)
• Condoom extra bescherming eerste maand
• Noteer stemming en symptomen via PMDD Veerkracht App of DRSP
• Neem op vast tijdstip (alarm instellen)

Maand 2-3:
• Bijwerkingen stabiliseren
• Begin effect op PMDD merkbaar
• Evalueer of doorgebruik wenselijk is

Maand 4-6:
• Definitieve evaluatie effectiviteit
• Beslis over doorgaan, switchen of stoppen
• Overweeg andere behandelopties als de pil niet werkt

Alarmbellen en wanneer direct contact arts

Stop direct en contact arts bij:
• Acute borstpijn / kortademigheid (mogelijk longembolie)
• Ernstige hoofdpijn anders dan normaal (trombose)
• Visuele veranderingen / gedeeltelijk blindheid
• Ernstige buikpijn
• Pijn/zwelling been
• Geelzucht

Plan snel contact bij:
• Ernstige stemmingsverslechtering (zie ook emotieregulatie technieken)
• Suïcidale gedachten - zoek direct hulp
• Nieuwe migraine met aura
• Aanhoudende bijwerkingen na 3 maanden

Checklist: Is de pil geschikt voor jou?

Overwegen bij:
• PMDD met vooral fysieke symptomen (waterretentie, hoofdpijn)
• Behoefte aan anticonceptie
• Geen contra-indicaties
• Bereid tot 3-6 maanden proberen
• Open voor combinatie met SSRI

Waarschijnlijk niet geschikt:
• Trombose risico factoren
• Roken + ouder dan 35 jaar
• Migraine met aura
• Lever- of nierziekte
• Eerdere slechte ervaring met meerdere pillen
• Voorkeur niet-hormonale aanpak - overweeg dan SSRIs of psychologische behandeling

Het PMDD Veerkracht Programma helpt je de juiste behandelkeuze te maken met dagelijkse tracking via de PMDD Veerkracht App.

---

*Dit artikel is bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt geen medisch advies. Bespreek altijd anticonceptie en behandelopties met je arts of gynaecoloog. Yaz is een geregistreerd merk van Bayer Pharmaceuticals.*

Laatste update: November 2024 Leestijd: 18 minuten Medisch gereviewed: In afwachting