Cognitieve Gedragstherapie (CGT) bij PMDD: Gedachten Herkennen en Veranderen

Wat is CGT en waarom helpt het bij PMDD?

Cognitieve Gedragstherapie (CGT) is een evidence-based psychotherapie die de relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag onderzoekt. Bij PMDD helpt CGT je om negatieve gedachtepatronen te herkennen en te veranderen die symptomen verergeren.

Het CGT-model voor PMDD

Situatie: Luteale fase begint, je voelt je moe Gedachte: "Ik ben waardeloos, ik kan niets aan" Emotie: Depressie, wanhoop Gedrag: In bed blijven, sociale contacten vermijden Resultaat: Symptomen verergeren

Met CGT leer je dit patroon te doorbreken.

Effectiviteit bij PMDD

Onderzoek toont aan:
• 30-50% symptoomreductie
• Vooral effectief voor emotionele symptomen en emotieregulatie
• Werkzaam in combinatie met medicatie (SSRI)
• Langetermijn effect (behoud vaardigheden)
• Geen bijwerkingen

Beste resultaten: CGT + SSRI = 60-80% verbetering

Hoe werkt CGT bij PMDD?

Fase 1: Psycho-educatie (Sessie 1-2)

Wat leer je:
• PMDD is biologisch, niet "in je hoofd"
• Hormonen beïnvloeden hersenen (serotonine)
• Gedachten kunnen symptomen verergeren OF verlichten
• Je kunt controle terugkrijgen

Tracking:
• Symptoomdagboek bijhouden via de PMDD Veerkracht App
• Gedachten-gevoelens-gedrag verbanden zien
• Patronen herkennen

Fase 2: Gedachten Herkennen (Sessie 3-6)

Cognitieve vervormingen bij PMDD:

1. Catastroferen
• "Dit houdt nooit op, mijn leven is voorbij"
• Realiteit: Symptomen zijn cyclisch, je goede fase komt terug

2. Alles-of-niets denken
• "Als ik vandaag niet productief ben, ben ik een mislukking"
• Realiteit: Waarde is niet afhankelijk van productiviteit

3. Personaliseren
• "Mijn partner is geïrriteerd door MIJ" (terwijl hij vermoeid is van werk)
• Realiteit: Niet alles heeft met jou te maken

4. Negatief filter
• Alleen negatieve aspecten zien, positieve negeren
• Realiteit: Balans zoeken

5. Gedachtelezen
• "Ze denken dat ik gek ben"
• Realiteit: Je kunt niet weten wat anderen denken

6. Labelen
• "Ik ben een slecht persoon/moeder/partner"
• Realiteit: Je HEBT PMDD, je BENT niet PMDD

Fase 3: Gedachten Uitdagen (Sessie 7-10)

Socratische vragen:
• Wat is het bewijs voor deze gedachte?
• Wat is het bewijs tegen deze gedachte?
• Wat zou ik tegen een vriendin zeggen in deze situatie?
• Hoe zou ik hierover denken in mijn goede fase?
• Wat is een meer realistische gedachte?

Voorbeeld: Negatieve gedachte: "Ik ben een slechte moeder omdat ik vandaag schreeuwde tegen mijn kind" Uitdaging:
• Bewijs voor: Ik schreeuwde vandaag
• Bewijs tegen: Ik geef elke dag liefde, zorg voor mijn kind, dit is een moment, geen patroon
• Alternatief: "Ik heb PMDD en vandaag was moeilijk. Ik doe mijn best en ik ga me verontschuldigen bij mijn kind. Morgen is een nieuwe dag."

Fase 4: Gedragsactivatie (Sessie 11-14)

Probleem bij PMDD: Terugtrekken, vermijden verergert symptomen

Gedragsactivatie = doen wat helpt, zelfs als je er geen zin in hebt

Voorbeelden:
• Korte wandeling (15 min) ook al voel je je moe
• Contact met vriendin, ook al heb je geen energie
• Douchen, aankleden (zelfzorg) ook al wil je in bed blijven

Stappenplan:
• Maak lijst activiteiten die normaal energie/plezier geven
• Plan kleine activiteiten in luteale fase
• Voer uit (commitment, niet op gevoel wachten)
• Evalueer: hoe voel je je NA de activiteit?

Resultaat: Activiteit → betere stemming → meer energie → minder terugtrekking

Praktische CGT-technieken voor thuis

Gedachtenrecord

Voorbeeld gedachtenregistratie:

Situatie: Vergadering op werk
• Emotie: Angst (8/10)
• Automatische gedachte: "Ik kan niet helder denken, iedereen merkt het"
• Bewijs voor: Ik voelde me wazig
• Bewijs tegen: Niemand zei iets, presentatie was goed
• Alternatieve gedachte: "PMDD beïnvloedt focus, maar ik functioneer nog steeds"
• Nieuwe emotie: Angst (4/10)

Activiteitenschema

Plan per cyclusfase:

Folliculaire fase (Goede dagen):
• Intensieve taken
• Sociale activiteiten
• Nieuwe projecten

Luteale fase (Moeilijke dagen):
• Lichte taken
• Zelfzorg prioriteit
• Kleine successen vieren

Coping Cards

Schrijf op kaartjes:

Voorkant: "Ik ben waardeloos" Achterkant: "Dit is PMDD aan het woord, niet de waarheid. Over een paar dagen denk ik hier anders over. Ik BEN NIET mijn PMDD."

Lees wanneer negatieve gedachten opkomen.

CGT-therapie vinden

Wat zoek je?

Kwalificaties:
• GZ-psycholoog of psychotherapeut
• Gespecialiseerd in CGT
• Ervaring met vrouwelijke hormonale aandoeningen (ideaal)
• Kennis van PMDD (niet essentieel, maar handig)

Waar vind je CGT-therapeut?

Nederland:
• Via huisarts (basis GGZ of gespecialiseerde GGZ)
• Zelfverwijzing: zoek via NIP (Nederlands Instituut van Psychologen)
• Vraag naar "CGT voor depressie/angst"
• Vergoed via basisverzekering (eigen risico + mogelijk eigen bijdrage)

België:
• Via huisarts of psychiater
• Terugbetaling via mutualiteit
• Zoek via Psychologen.be

Aantal sessies

Standaard CGT traject:
• 12-16 sessies (wekelijks of tweewekelijks)
• Soms korter (8-10) of langer (20+) indien nodig

CGT Zelfhulp: Boeken en Apps

Aanbevolen boeken

Nederlands:
• "Grip op je dip" - Cognitieve therapie voor depressie
• "Denken, voelen, doen" - Introductie CGT
• "Mind over Mood" - Nederlandse vertaling

Engels:
• "Feeling Good" - David Burns (klassieke CGT zelfhulpboek)
• "The PMDD Phenomenon" - bevat CGT-elementen
• "Mind Over Mood" - Burns & Greenberger

Apps

GGZ Online (Nederland):
• Online CGT modules
• Via huisarts toegang

MindShift, MoodTools:
• Gratis CGT apps
• Gedachtenregistratie
• Coping strategieën

CGT combineren met andere behandelingen

CGT + SSRI (Beste combinatie)

Synergie:
• SSRI stabiliseert serotonine (biologie)
• CGT verandert gedachten (psychologie)
• Samen 60-80% verbetering

Timing:
• Kan gelijktijdig starten
• Of eerst SSRI (stabiliseren), dan CGT toevoegen

CGT + Leefstijl

Essentieel:
• Beweging (30 min/dag)
• Slaap (7-9 uur)
• Gezonde voeding
• Stress management

CGT kan helpen bij:
• Motivatie vinden voor leefstijlaanpassingen
• Negatieve gedachten over beweging/voeding uitdagen
• Consistentie opbouwen

Het PMDD Veerkracht Programma integreert CGT met deze leefstijlaanpassingen in een gestructureerd 12-weken programma.

CGT + Andere Interventies

CGT combineert goed met:
• Mindfulness-based technieken (acceptatie, in het moment zijn) als onderdeel van evidence-based therapie
• Medicatie (SSRI) voor biologische symptomen
• Leefstijlaanpassingen (beweging, slaap, voeding)
• Balans tussen acceptatie en verandering

Voor specifieke mindfulness interventies of aanvullende technieken, bespreek dit met je therapeut.

Wanneer werkt CGT niet goed?

CGT is MINDER effectief bij:
• Zeer ernstige PMDD (eerst medicatie nodig)
• Actieve suïcidaliteit (crisis interventie eerst)
• Ernstige concentratieproblemen (medicatie eerst)
• Geen commitment aan huiswerk (CGT vereist actieve inzet)

Alternatieven:
• DBT (Dialectische Gedragstherapie) - voor emotieregulatie
• ACT (Acceptance and Commitment Therapy) - voor acceptatie
• IPT (Interpersoonlijke Therapie) - voor relaties
• EMDR (bij trauma)

Succesverhalen en Verwachtingen

Realistische verwachtingen:
• CGT is geen quick fix (3-4 maanden traject)
• Symptomen verdwijnen niet 100% (maar worden beter beheersbaar)
• Vaardigheden moet je blijven toepassen
• Terugval mogelijk (maar met geleerde vaardigheden beter op te vangen)

Wat je WEL kunt verwachten:
• Meer controle over reacties
• Minder catastroferen
• Betere coping strategieën
• Verhoogd zelfvertrouwen
• Beter functioneren in luteale fase

Veelgestelde vragen

"Helpt praten echt als het biologisch is?" Ja! PMDD is biologisch, maar gedachten kunnen symptomen verergeren OF verlichten. CGT geeft je tools om beter om te gaan met de biologische veranderingen.

"Moet ik mijn hele levensgeschiedenis vertellen?" Nee, CGT is probleemgericht en richt zich op het hier-en-nu. Focus ligt op huidige gedachten en gedrag.

"Hoeveel huiswerk?" Ongeveer 30-60 minuten per week: gedachtenrecords, oefeningen, lezen.

"Wat als ik geen goede therapeu vind?" Chemie met therapeut is belangrijk. Het is oké om naar een andere therapeut te zoeken als het niet klikt.

---

*Dit artikel is bedoeld voor educatieve doeleinden. CGT moet bij voorkeur worden gevolgd onder begeleiding van een gekwalificeerde therapeut.*

Laatste update: November 2024 Leestijd: 12 minuten

---

*Dit artikel is bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt geen medisch advies. Bespreek behandelopties altijd met je arts of gynaecoloog.*